Obrzęk limfatyczny – objawy, przyczyny i metody leczenia

Obrzęk limfatyczny to schorzenie, które często wiąże się z obniżeniem komfortu życia, a nawet z pogorszeniem samopoczucia, pojawieniem się smutku czy frustracji. Wszystko przez nieproporcjonalny nadmiar tkanki tłuszczowej, gromadzący się najczęściej w dolnych partiach ciała, który nie tylko zmienia proporcje sylwetki, ale też wywołuje nieprzyjemne dolegliwości.

Na szczęście istnieją sposoby, które mogą przynieść znaczną ulgę pacjentom i zminimalizować objawy. Sprawdź, czym jest spowodowany obrzęk limfatyczny, czym się objawia i jak go leczyć.

Co to jest obrzęk limfatyczny i czym się objawia?

Obrzęk limfatyczny to choroba przewlekła, którą trudno wyleczyć. Powstaje na skutek zaburzeń działania układu limfatycznego, a konkretniej naczyń chłonnych, i polega na gromadzeniu się zbyt dużych ilości limfy w tkance podskórnej. Zastój chłonki w większości przypadków występuje w kończynach dolnych, rzadziej w kończynach górnych, tułowiu czy głowie.

Obrzęk limfatyczny objawia się przede wszystkim niebolesną opuchlizną. Zmiany nie powstają symetrycznie – obrzęk może występować tylko na jednej kończynie. Charakterystyczna jest tzw. ciastowata postać obrzęku, co oznacza, że po uciśnięciu skóry, ślad utrzymuje się jakiś czas.

Pozostałe objawy obrzęku limfatycznego to:

• uczucie ciężkości kończyny, na której wystąpił obrzęk;
• zwiększenie objętości obszaru dotkniętego obrzękiem od około 20% do ponad 40%;
• obrzęk palców, który wywołuje ich zniekształcenie;
• poprzeczne, głębokie bruzdy na palcach;
• objaw Stemmera, czyli zanik fałdu, który oddziela palce od śródstopia;
• pęcherzyki na skórze, które przypominają brodawki (mogą występować także zmiany
  z wyciekiem limfy);
• zwiększona skłonność do zakażeń grzybiczych i bakteryjnych, szczególnie po
• zadrapaniach czy skaleczeniach – razem z zakażeniem mogą występować
• zaczerwienienia, ból, napięcie skóry, a nawet gorączka.

Zmiany w budowie ciała mogą wpływać na jakość życia i powodować trudności dnia codziennego. To z kolei wpływa często także na nastrój pacjentów, obniża komfort ich życia oraz powoduje smutek i frustracje. Efektem „ubocznym” obrzęku limfatycznego mogą być więc problemy natury psychicznej.

Przebieg choroby i nasilanie się objawów

W początkowym stadium choroby tkanki dotknięte obrzękiem są miękkie. Występuje też, wspominany wcześniej, obrzęk ciastowaty. Gdy choroba się nasila, skóra twardnieje i pojawiają się przebarwienia. Naskórek staje się zrogowaciały, a skóra szorstka. Opuchnięte tkanki nie poddają się łatwo uciskowi.

W miarę nasilania się schorzenia obszar obrzęku zaczyna się powiększać, kończyna staje się upośledzona i występują zmiany w układzie kostno-stawowym. Gdy choroba dojdzie do tego stadium, mówi się o tzw. słoniowaciźnie.

Jeśli pojawią się pierwsze symptomy obrzęku, konieczna jest szybka reakcja – konsultacja z lekarzem i rozpoczęcie leczenia. Im szybciej obrzęk limfatyczny zostanie zdiagnozowany i leczony, tym większe będą szanse na spowolnienie postępu choroby i poprawę jakości życia.

Nieleczony obrzęk limfatyczny może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak zapalenie naczyń limfatycznych, zakażenie bakteryjne czy martwica kończyny.

Jakie są przyczyny i rodzaje obrzęku limfatycznego?

Przyczyny obrzęku limfatycznego mogą być różne. Choroba ta rozwija się na skutek uszkodzenia naczyń chłonnych. Czasem dochodzi do zahamowania pochłaniania chłonki, innym razem do zablokowania naczyń limfatycznych. Zdarza się też, że na skutek wrodzonego niedorozwoju czy chirurgicznego usunięcia, naczyń limfatycznych nie ma.

Obrzęk limfatyczny dzieli się na obrzęk pierwotny i wtórny:

•  pierwotny obrzęk limfatyczny jest spowodowany anaplazją lub hipoplazją naczyń
  limfatycznych. Na skutek tych zmian pojawiają się problemy z usuwaniem toksyn z
  organizmu w obrębie układu limfatycznego. Nieprawidłowe wykształcenie się naczyń
  chłonnych może mieć charakter wrodzony i w znacznej większości przypadków
  występuje u kobiet;
• wtórny obrzęk limfatyczny występuje częściej niż obrzęk pierwotny. Wywołują go
  nabyte uszkodzenia naczyń chłonnych, np. po urazach, zakażeniach, zabiegach
  chirurgicznych czy obecności guzów nowotworowych. Wtórny obrzęk limfatyczny
  może być też następstwem obrzęku lipidowego.

Jak leczy się obrzęk limfatyczny?

W zależności od stadium choroby stosuje się różne metody leczenia obrzęku limfatycznego. Zwykle zaleca się tzw. kompleksową terapię przeciwobrzękową, terapię uciskową, leczenie operacyjne lub farmakologiczne, albo połączenie kilku metod.

Kompleksowa Terapia Limfatyczna

Polega ona na wykorzystaniu technik fizjoterapeutycznych – łączeniu terapii uciskowej z manualnym drenażem limfatycznym i terapią ruchem.

• Drenaż limfatyczny to rodzaj masażu, który ma za zadanie usprawnić transport
  limfy przez niedrożne lub uszkodzone naczynia, a co za tym idzie – zmniejszyć obrzęk
  kończyny. Podczas drenażu fizjoterapeuci wykonują charakterystyczne ruchy, np.
  przypominające czerpanie, ruchy pompujące czy obrotowe. Niektórzy specjaliści do
  drenażu wykorzystują specjalistyczne urządzenia.
• Terapia uciskowa polega na noszeniu specjalistycznych wyrobów uciskowych,
  takich jak pończochy, opaski czy rajstopy lub na bandażowaniu zmienionych
  chorobowo kończyn.
• Terapia ruchem to wykonywanie przez pacjenta ćwiczeń, które pomagają
  zmniejszać obrzęk. Podczas aktywności fizycznej naczynia chłonne są rytmicznie
  uciskane przez mięśnie, a to stymuluje przepływ chłonki i pomaga pozbyć się
  objawów choroby lub je zminimalizować.

Kompleksowa Terapia Limfatyczna przynosi zamierzone efekty, jeśli zabiegi są wykonywane regularnie, a pacjent przestrzega zasad związanych z ruchem i noszeniem wyrobów uciskowych. Gdy obrzęk się zmniejszy, można też zmniejszyć częstotliwość drenaży czy stosować łagodniejsze opaski uciskowe.

Leczenie operacyjne obrzęków limfatycznych

Leczenie chirurgiczne może polegać na: operacyjnym usunięciu patologicznie zmienionej skóry i tkanki podskórnej, wykonaniu zabiegów mikrochirurgicznych lub przeprowadzeniu liposukcji. „Tradycyjne” operacje w przypadku obrzęku limfatycznego wykonuje się stosunkowo rzadko – zwykle wtedy, gdy techniki fizjoterapeutyczne czy terapia uciskowa nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Zabieg polega na usunięciu obrzękniętej i przerośniętej tkanki skórnej i podskórnej. Uważa się jednak, że wiąże się to z ryzykiem wystąpienia martwicy skórnej.

Leczenie operacyjne wykonuje się przeważnie wtedy, gdy:

• obrzęk zajmuje okolice narządów płciowych i utrudnia oddawanie moczu;
• obrzęk występuje na głowie i zaburza widzenie;
•  na kończynach występuje masywny obrzęk, który prowadzi do jej deformacji i
  zaburza jej funkcjonowanie.

Zabiegi mikrochirurgiczne polegają na wytworzeniu nowych połączeń między naczyniami chłonnymi lub między naczyniami chłonnymi a naczyniami żylnymi. Wykonuje się je przede wszystkim we wczesnych etapach choroby – wtedy mają największe szanse powodzenia. Niestety metoda ta nie jest powszechnie dostępna.

Liposukcja natomiast pozwala na szybkie zmniejszenie objętości chorej kończyny. Jej celem jest zminimalizowanie lub eliminacja nagromadzonej, obrzękniętej i zwłókniałej tkanki tłuszczowej. Odessanie tłuszczu może powodować poprawę w obrzękach, jednak aby zabieg był skuteczny i nie pojawiały się nawroty, konieczne jest noszenie po jego wykonaniu wyrobów uciskowych.

Dzięki nowoczesnym metodom odsysania tłuszczu (liposukcji) możliwe jest skuteczne pozbycie się nadmiaru tkanki tłuszczowej, a także zminimalizowanie ryzyka powstania nieprzyjemnych dolegliwości po zabiegu i powstania powikłań. Liposukcję przeprowadza się zwykle w znieczuleniu TLA (obrzękowe znieczulenie miejscowe). Jest małoinwazyjna, nieszkodliwa i delikatna dla tkanek (pod warunkiem, że wykonuje się ją w odpowiednim miejscu przez wykwalifikowanych specjalistów).

Terapia farmakologiczna

Leki zaleca się pacjentom zwykle tylko wtedy, gdy pojawiają się powikłania w postaci stanu zapalnego. Pacjenci przyjmują antybiotyki doustne do momentu ustąpienia objawów, takich jak zaczerwienienie skóry – zwykle trwa to do 2 tygodni.

Co może nasilać obrzęk limfatyczny?

Istnieją pewne czynniki, które mogą nasilać objawy obrzęku limfatycznego. Są nimi:

• długotrwałe stanie oraz siedzenie – obciążenia fizyczne mogą zwiększać skłonność do
  występowania obrzęku i nasilać go. Stanie lub pozycja siedząca z nogami
  spuszczonymi w dół utrudniają przepływ limfy;
•  urazy – mogą one zwiększać uszkodzenia naczyń chłonnych. W związku z tym należy
  w miarę możliwości uważać na siebie i unikać urazów;
• nieodpowiednia higiena – ponieważ zakażenia skóry mogą powodować lub nasilać
  obrzęk limfatyczny, należy odpowiednio dbać o skórę i regularnie ją pielęgnować.

Aby obrzęk limfatyczny się nie nasilał, należy przede wszystkim ściśle stosować się do zaleceń lekarza, poddawać się zabiegom fizjoterapeutycznym oraz nosić wyroby uciskowe. Oprócz tego pacjenci muszą dbać o ogólny stan zdrowia, zdrowo się odżywiać i regularnie się ruszać. Należy też unikać przegrzewania się i wystawiania chorej kończyny na długotrwałe działanie promieni słonecznych. Dzięki odpowiednio dobranej terapii i systematyczności
możliwe jest znaczne poprawienie komfortu życia i zminimalizowanie przykryw dolegliwości.

Powikłania obrzęku limfatycznego

Rany powstają w następstwie przerwaniem ciągłości tkanek, skóry stanowią otwartą drogę dla bakterii bytujących na skórze, które u 25% chorych wywołują nawracające infekcje naczyń chłonnych oraz miejscowe zmiany zapalne skóry. Najczęstszymi winowajcami są paciorkowce (Streptococcus) i gronkowce (Staphylococcus).

Zapalenie naczyń limfatycznych objawia się poprzez:

• bóle głowy i mięśni,
• osłabienie i utrata apetytu,
• czerwone pasma na skórze biegnące w kierunku węzłów chłonnych (najczęściej pachwiny),
• podwyższoną temperaturę i dreszcze,
• obrzmienie i powiększenie węzłów chłonnych.

Zapalenie skóry możesz rozpoznać po następujących objawach:

• gorączkę z dreszczami
• zaczerwienie, rumień
• ból w miejscu zapalenia
• swędzenie
• nasilenie obrzęku.